CHƯƠNG 7
NGỰA CHỨNG NGỒI NGOAN NGOÃN DƯỚI bàn học. Ngồi
ngoan vì bị ngồi ngoan chứ không phải ngồi ngoan vì muốn ngồi ngoan. Điều đó
chứng tỏ rằng ngựa chứng vẫn còn thiên lương, và giáo dục gia đình vẫn cần
thiết cho sự dẫn dắt tuổi trẻ. Khi tuổi trẻ chưa phủ nhận cái quyền uy của gia
đình thì chưa có gì đáng lo ngại. Ngựa chứng lầm lì hơn cả bao giờ. Chúng tách
riêng sự có mặt của chúng với bạn bè của chúng. Ở lớp học. Ở sân trường. Tôi
biết ngựa chứng chưa hiểu nổi tình của tôi đối với chúng nó. Tôi chưa chinh phục
được ngựa chứng. Chúng vẫn tưởng tôi sợ hãi, khiếp nhược. Để chứng minh hùng
hồn rằng thầy giáo cũng có sức mạnh của thầy giáo, một số đồng nghiệp của tôi
đã thị uy ngay tại lớp những buổi học đầu niên khóa: “Các anh đừng lơ mơ, hồi
học trường sư phạm, tôi nổi tiếng dao búa. Anh nào thích đánh nhau, cứ việc ra
sân, chúng ta cởi quần áo phân tài cao thấp.” Quyền lực không giải quyết được
việc chi cả. Quyền lực để chế ngự chứ không phải để chinh phục. Mà giáo dục là
để chinh phục tâm hồn.
Bọn thằng Phong, ngồi ngoan dưới bàn học nghĩ
về tôi ngồi trên bục gỗ không giống những Trần Tâm Thành, Nguyễn văn Lành. Nó
chỉ mới ngừng khiêu khích, nhục mạ tôi và đã gọi tôi bằng “giáo sư” một cách
miễn cưỡng.
- Anh hiểu bài giảng hôm nay chứ, anh Phong?
- Thưa giáo sư, tôi hiểu.
- Có thắc mắc gì không, anh Thiện?
- Thưa giáo sư, không.
- Muốn tôi kể chuyện tướng cướp Rory Calhoun
trở thành tài tử màn bạc Mỹ không, anh Luyện?
- Không ạ!
- Anh có cần giảng lại những bài anh vắng mặt
không, anh Du?
- Tôi đã đọc sách ở nhà rồi, thưa giáo sư.
Ngựa chứng không nói, nếu tôi không gợi
chuyện. Lối trả lời của chúng lạnh lùng và chứa đựng hằn học. Nhưng lớp học đã
yên lặng, mọi người được làm việc điều hòa. Ngựa chứng đã có chỗ nằm ấm cúng để
thức khuya. Chúng sẽ biết đêm dài. Bây giờ, tôi chỉ cần chờ đợi một đêm thức
khuya của chúng nó. Tôi tiếp tục dạy thêm học trò của tôi và các trường tư
trong tỉnh những ngày Chúa Nhật, ngày Lễ. Từ chối những lời mời mọc nồng hậu
của vài tư thục. Mỗi buổi tối, tôi kèm cặp một số học trò vì hoàn cảnh phải
thôi học. Tôi thương họ là tôi thương tôi, thương xót những năm tháng nghèo khổ
ngày xưa. Giáo dục vốn không vụ lợi cho cá nhân mình. Thầy giáo chẳng khác gì
người truyền giáo, chẳng khác gì ông già nhặt hạt mận chôn bên vệ đường. Ông
già không sống lâu để hưởng bóng mát cây mận. Những người trẻ sẽ hưởng bóng
mát, sẽ được bứt trái mận chín mà giải khát giữa đường nắng cháy khô cổ. Và có
ai tìm hiểu tại sao cây mận mọc tươi tốt, đơm hoa, kết trái bên vệ đường đâu.
Nỗi băn khoăn của tôi không do ngựa chứng tạo
ra nữa. Ngựa chứng sẽ bị đồng hóa bởi bầy ngựa lành trong tầu ngựa của chúng
ta. Tôi được rảnh tâm dàn xếp chuyện tình cảm riêng tư giữa tôi và cô học trò
Phan kim Liên. Nàng gởi thư đều cho tôi. Ông già Năm là người phát thư riêng
của nàng. Tôi đọc thư tỏ tình của Kim Liên, lòng dậy lên những xót xa. Xuân
hồng niên thiếu của tôi đã phôi pha. Tuổi vừa lớn trải kín lối đi làm cuộc đời
và tháng năm cô đơn, nghèo khổ. Mộng mơ còn đó nhưng mộng mơ không gởi vào đôi
mắt thiếu nữ nào. Tôi chưa dám yêu ai vì cứ sợ không ai yêu mình. Kim Liên là
người con gái đầu tiên yêu tôi. Và tôi đón nhận tình yêu đó. Nàng cho tôi sống
lại tuổi vừa lớn của tôi với những xao xuyến, bâng khuâng của kẻ mới ngắt bông
hồng tình ái thứ nhất. Tình yêu giữa hai người trai gái có chi là xấu hổ nếu họ
hướng về mục đích tốt đẹp. Thầy giáo giống thầy tu ở tác phong, đạo đức chứ
không giống cả trái tim. Trái tim thầy giáo rung động mãnh liệt nhất vì tình
yêu. Tôi đã thực sự rung động vì Kim Liên. Ở một nơi nào đó không phải ở tỉnh
lỵ mà mối cuộc đời đều tự nhốt mình vào chiếc lồng son lễ giáo, chắc chắn, tôi
sẽ hôn môi Kim Liên say đắm, đôi môi đọng đầy nước mắt của tôi. Nhưng ở nơi
này, ở tỉnh lỵ mà tăm tiếng và tai tiếng dễ nổi ngang nhau, thầy giáo không
được phép công khai yêu học trò của mình dù tình yêu đưa tới hôn nhân. Yêu trộm
mà bị dư luận khám phá, tội lỗi càng ghê gớm. Nhà giáo chịu đựng hơn nhà tu
điều đó. Nhà tu có luật cấm, chứ nhà giáo sống tự do tình cảm. Thế mà nhà giáo
phải tự đặt luật cho mình để ngăn cấm mình. Nếu tôi không ngăn cấm tôi, cứ việc
yêu Kim Liên và lấy nàng làm vợ ngay ở đây thì tôi phải bỏ nghề dạy học trước
khi kết hôn với nàng. Tôi không muốn bỏ cái đam mê của tôi.
Tôi không giả dối nghĩ rằng tôi không yêu Kim Liên. Song tôi cần phải giả dối
với lòng tôi. Để cho niềm tin của học trò không bị mất nơi thầy giáo. Để những
đồng nghiệp trẻ của tôi không bị nhục mạ, khiêu khích bởi đám ngựa chứng trong
sân trường. Để hình ảnh ông thầy mãi đáng kính, đáng trọng vọng trên bục gỗ. Có
những sự giả dối giúp ích cho nhiều người. Đó chính là một sự hy sinh âm thầm.
Đôi khi, sự hy sinh gây ra ngộ nhận và kẻ hy sinh bị hàm oan đau đớn.
Tình yêu của Kim Liên nồng cháy và thiết tha
đến nỗi, những bài luận quốc văn nộp cho tôi cũng là những bức thư tình ướt át.
Nguyễn văn Lành đã gặp bài luận tình đầu tiên. Nó ngạc nhiên hỏi:
- Người ta lại phá thầy, hả?
Tôi cười. Nó mím môi:
- Hết bọn thằng Phong tới bọn quỷ cái?
Tôi không giấu giếm Nguyễn văn Lành. Kể hết.
Nó suy nghĩ giây lát, rồi nói:
- Chị ấy lãng mạn quá!
Tôi hỏi:
- Nếu Lành làm thầy giáo, bị rơi vào trường
hợp này, Lành nghĩ sao?
Lành đáp:
- Con sẽ dạy học ở làng và ở làng không có học
trò lãng mạn.
- Nếu có thì sao?
- Thì người ở làng con sẽ cấm chỉ đứa học trò
lãng mạn ấy.
- Nếu người làng không cấm chỉ?
- Chắc chắn là con bị đàm tiếu. Học trò đâu
được lăng nhăng với thầy giáo.
Tôi vỗ vai Lành:
- Thí dụ thầy lăng nhăng với Kim Liên, em nghĩ
gì về thầy?
Lành chớp mắt:
- Con nghĩ thầy không làm thế đâu. Mấy năm
trước đã xảy ra chuyện này. Ông thầy dạy trường tư bị phụ huynh đàm tiếu dữ
lắm. Họ không cho con em học ổng. Rốt cuộc, ổng phải bỏ lên Sài Gòn.
Tôi nuốt nước miếng cho tâm sự vướng nơi cổ
tôi trôi xuống:
- Em đốt bài luận tình của Kim Liên đi, Chị ấy
có thể tự tử vì xấu hổ nếu em tiết lộ với bạn bè. Thầy tin em. Ta không làm
điều xấu là đủ. Chẳng nên làm ai buồn.
Lành nói:
- Nhỡ chị Liên cứ viết hoài?
Tôi xoa tay:
- Thì em lại mất công đốt. Hết niên học, thầy
sẽ tính.
Lành nhìn tôi, đôi mắt nó long lanh tình
thương:
- Thầy sẽ tính chi?
Tôi đặt tay lên mái tóc lởm chởm của nó:
- Sẽ xa em.
Lành sửng sốt. Đôi mắt nó vẩn lên những sợi
khói ưu tư. Giọng nó chìm vào nỗi lo lắng:
- Thầy sẽ xa các con?
Tôi gật đầu:
- Đành vậy.
Chợt Lành ngó tôi, Đôi mắt bỗng tan biến những
sợi khói ưu tư. Khuôn mặt tươi lên một chút.
- Thưa thầy…
- Em muốn nói gì nữa?
- Con nghĩ…
- Em không nên nghĩ lại. Khi người ta đã đóng
cái đinh vào cột, nhổ ra, cái đinh vẫn bị eo và cột đã có vết đóng. Em hiểu
chứ?
- Dạ.
- Ít nhất, thầy cũng ở đây hết niên học. Sang
năm, em đâu còn học với thầy.
- Con cần học thầy mãi mãi, học ở thầy nhiều
thứ.
- Em đã học đủ rồi, bạn bè em đã học đủ rồi,
trừ bọn thằng Phong, thầy cố gắng làm cho bọn chúng nó giống các em để thầy có
thể yên lòng ra đi.
Lành gục xuống bàn khóc. Tôi để mặc nó khóc.
Rồi nó sẽ nguôi ngoai. Chuyện Kim Liên yêu tôi chỉ Kim Liên, Ông già Năm, Lành
và tôi biết. Lành tiếp tục đốt những bài luận tình. Và tôi, tôi mơ hồ thấy một
vết đen nhỏ trên manh áo trắng muốt của tôi. Đến một buổi tối, nhằm đúng ngày
Lành về quê thăm gia đình, Kim Liên bất chấp tất cả, nàng tìm tới tôi. Nàng
khóc. Nàng trách móc tôi vô tình. Tôi xin lỗi Kim Liên và cho nàng hiểu rằng
tôi yêu nàng tha thiết. Tôi trình bày hoàn cảnh của tôi.
Nàng hỏi:
- Bao giờ anh mới dám yêu em?
Tôi nói:
- Bao giờ tôi dời tỉnh này và Liên lên đại
học. Tôi hứa người tôi cưới làm vợ sẽ chỉ là Liên. Nhưng Liên cũng phải hứa
đừng gây xáo trộn nghề dạy của tôi, ít ra trong thời gian tôi còn ở đây.
- Như thế, em khổ quá.
- Nhiều người khổ hơn Liên. Ta cần chịu khổ để
tránh mọi việc mọi đổ vỡ tan tác.
- Vậy thì em đành chờ đợi.
Liên về. Từ bữa đó, nàng không viết thư nhờ
ông già Năm trao cho tôi và làm luận tình nữa. Ông già Năm ngạc nhiên. Lành
ngạc nhiên. Lành vui vẻ vì nó tưởng bóng mây đen đã tan. Còn ông già Năm, hễ
gặp tôi, là cứ nhắc lại câu nói cũ kỹ: “Thiệt tình, thầy không giống những ông
thầy trẻ khác.” Và cuối cùng, ông chép miệng: “ Tội nghiệp cô Liên!” Họ chẳng
biết thêm điều gì. Tỉnh ra, tôi đã dạy ở ngôi trường này được sáu tháng. Sáu
tháng trời mà tưởng chừng như sáu niên học đằng đẵng. Tôi lớn lên, kinh nghiệm
dồi dào. Tự hào cái mớ kinh nghiệm của tôi. Bước đầu không hụt hẫng, vấp ngã,
sẽ không bao giờ hụt hẫng, vấp ngã. Giữa cái Tốt và cái Xấu chỉ cách nhau một
sợi tóc. Nếu ta coi sợi tóc như bức tường cao , đầy chông gai, ta sẽ thoát
hiểm. Tôi đang đứng trước biên giới sợi tóc. Và tôi biết tôi sẵn sàng bị quyến
rũ để bước qua sợi tóc. Không ai dám nói mình chế ngự được tình yêu. Thường
thường, người ta đều bị tình yêu khuất phục. Tình yêu làm người ta phấn khởi,
yêu đời và tâm hồn ngập ứ mộng mơ. Nhưng tình yêu còn làm cho người ta điên
dại, mù quáng, mặc dù, nhà giáo rất dễ điên dại, mù quáng vì tình yêu học trò,
vì vòng tay học trò.
Để khỏi bị vòng tay Kim Liên ôm chặt lấy cái
thiên chức của mình, tôi vội vàng nộp đơn xin thuyên chuyển đi nơi khác, rất xa
tỉnh lỵ miền Tây yêu dấu này. Tôi sẽ giữ lời hứa với Kim Liên. Khi tôi dám để
vòng tay cô học trò của tôi ôm chặt lấy tôi, lúc đó, nàng phải không còn là học
trò. Tỉnh lỵ, ngôi trường, học trò cũ đã trở thành dĩ vãng. Một dĩ vãng độ
lượng và không khắc nghiệt với tình yêu. Một dĩ vãng bình thản, trống vắng, vì
người của dĩ vãng, những Lành, Phong, Thành, Thiện, Du , Luyện... mải leo dốc
vật chất hiện tại, cũng sẽ độ lượng. Đơn xin thuyên chuyển của tôi làm ông hiệu
trưởng ngạc nhiên.
- Toa bỏ cuộc hả, Định?
- Đâu có, xong cuộc rồi.
- Tại sao toa lại xin đi?
- Sau này, anh sẽ hiểu.
- Cho moa biết lý do được không?
- Vấn đề tâm cảm.
- Bao giờ đi?
- Gần hết niên học. Tôi lấy cớ ra Trung chấm
thi. Anh chuyển đơn lên Bộ gấp. Thủ tục rườm rà đấy, anh lưu ý giùm.
- Ở đây, phụ huynh và học trò thương mến toa,
toa đi sẽ phụ lòng họ.
- Chính vì không muốn làm phụ lòng tin cậy của
họ mà tôi phải đi.
- Dạy thêm năm nữa, Định ạ! Học trò đệ tam ao
ước niên học tới được học toa.
- Họ không phá phách đâu. Thầy mới sẽ dễ dạy
và, bất kể, thầy già hay thầy trẻ, sẽ được học trò kính yêu.
- Toa đi, moa tiếc lắm.
- Tôi cũng lưu luyến ngôi trường và tỉnh lỵ
này. Tôi không giữ đúng lời hứa, mong anh cảm phiền. Xin anh một điều: Anh đừng
nói cho ai biết tôi nộp đơn xin thuyên chuyển.
- Sợ Bộ từ chối.
- Tôi xin hoản chuyển cho một đồng nghiệp miền
Trung, Bộ sẽ chấp thuận.
- Toa lạ thật!
Đơn của tôi được chuyển lên Bộ hoàn toàn bí
mật. Sinh hoạt của tôi ở các lớp học vẫn bình thường. Bọn thằng Phong không còn
phá phách bạn bè và thầy giáo nữa. Chúng nó làm việc. Thế thôi. Tôi chưa chinh
phục nổi chúng nó. Điều đó chẳng cần thiết. Miễn là chúng nó không để tuổi trẻ
của chúng nó phải sám hối sau này. Ngày tháng bỗng trôi nhanh. Tôi có cảm tưởng
thế. Từ nay tới hôm từ giã ngôi trường ăm ắp kỷ niệm này, không hiểu còn những
chuyện gì xẩy ra. Tôi hy vọng nắng sẽ hiền, gió sẽ ngoan, lòng người sẽ lắng
lại, bình yên. Để tôi buồn man mác chất chở kỷ niệm thương yêu vào hành lý.
CHƯƠNG 8
LỚP HỌC ĐÃ MẤT HẲN NHỮNG XAO động phù du. Mỗi
người đều làm đầy đủ bổn phận của mình, dưới bàn học hay trên bục gỗ. Trước
bảng đen, chỉ còn là những người trẻ lo chuyện tương lai. Trong sân trường,
ngựa chứng biến dạng. Xã hội bên ngoài vô cùng phức tạp và thường khó giải
quyết những vấn đề quan trọng bằng thiện chí. Nhưng ở học đường, vấn đề nan
giải cách mấy, vẫn giàn xếp được. Bằng những tâm hồn cao thượng. Trước hết ,
bằng đạo đức của ông thầy. Đạo đức của ông thầy soi sáng cho u mê của học trò.
Ông thầy dạy học trò trung học, tôi nghĩ, cần có tấm lòng yêu thương dào dạt
như những cô giáo vườn trẻ. Yêu thương là vĩnh cửu. Tội lỗi trên đời đểu đã bị
yêu thương cảm hóa. Nhẫn nhục và yêu thương, ông thầy nào cũng thắp sáng nổi
ngọn đuốc “lương sư hưng quốc”. Tuổi trẻ bây giờ thật khó hiểu. Họ biết cả
những điều mà họ chưa nên biết, không nên biết. Họ từ chối giáo điều, sẵn sàng
ngờ vực. Muốn giáo dục họ, phải cảm thông mọi ưu tư của họ và tạo giúp họ một
niềm tin. Tuổi trẻ mất niềm tin là mất tất cả. Như bọn thằng Phong chẳng hạn.
Chúng nó biến thành ngựa chứng vì chúng nó mất
niềm tin, Không tin thầy, làm sao học hành đây? Bản chất của chúng nó tốt. Hoàn
cảnh xã hội, học đường, gia đình dẫn chúng nó vào con đường xấu. Thói thường,
một người đã mang tiếng xấu, đôi vai người ấy trĩu nặng thêm những hắt hủi,
miệt thị, kết án từ mọi phía. Ông thầy cũng nằm trong cái “thói thường” đó, học
trò mất nết sẽ không được cứu rỗi. Và họ sẽ thiệt thòi, sẽ khổ sở, đau đớn. Tôi
rất tự hào đã cứu rỗi bọn thằng Phong. Không phải tôi là thần thánh. Chỉ nhờ
tôi biết chịu đựng nghịch cảnh, phấn đấu đến cùng và thành thật đối với chúng
nó. Tôi không thể khoe khoang lòng độ lượng của tôi, Đã làm thầy giáo, tất
nhiên, phải ban độ lượng cho học trò. Đó là bổn phận và không bao giờ là sự thi
ân. Bọn thằng Phong chưa bộc lộ thiện cảm đối với tôi, Có lẽ, chúng nó xấu hổ.
Nhưng chúng nó đã gần gũi bạn bè, chúng nó không tự gây chia cách để cô đơn. Một
cơn mưa chưa thể làm mát rượi sau những ngày nắng hạn]. Cần nhiều cơn mưa. Cảm
hóa lòng người đòi hỏi thời gian. Tôi không chờ đợi câu xin lỗi của thằng
Phong, thằng Luyện, thằng Du hay thằng Thiện. Miễn là nó ngồi ngoan ngoãn dưới
bàn học. Tôi muốn vậy. Và tôi đã toại nguyện. tôi không sợ bỏ cuộc rodéo giáo
dục. Tôi có thể yên lòng từ giã ngôi trường này.
Một hôm Lành hỏi tôi:
- Thầy không xa chúng con nữa chứ?
Tôi đáp:
- Sang năm, em lên lớp đệ nhất rồi, chuyện
thầy đi hay ở lại đâu có quan trọng.
Lành nói:
- Chúng con cần học ở thầy nhiều nữa.
Tôi vỗ nhẹ vai Lành:
- Hãy lo học bài thi, đừng để ý chuyện tình
cảm vụn vặt.
Tự nhiên, Lành nắm tay tôi:
- Thưa thầy, con nghe nói chị Liên đã xin thôi
học.
Tôi giả bộ thản nhiên:
- Thế à?
Liên đã xin chuyển trường. Nàng lên Sài gòn
học. Liên cũng hề biết tôi cũng đã xin thuyên chuyển ra miền Trung. Nàng lên
Sài Gòn học, giữ gìn giùm tôi và muốn giữ tôi ở lại. Vô ích. Với tôi, tỉnh lỵ
này là nhà tù kín, là vùng đất cấm. Chuyện tình của tôi và Liên sẽ dẫn tới hôn nhân
nhưng không bao giờ xảy ra ở đây và bây giờ. Còn lâu, lâu lắm.
- Chị ấy hết làm phiền thầy, thầy đừng đi nữa,
thầy nhé!
Tôi gỡ nhẹ tay Lành ra:
- Can đảm một chút, Lành. Em đã lớn, đừng quá
bịn rịn cho bất cứ một lần giã từ nào. Phải luôn luôn nghĩ tới quê hương và
mộng ước của em.
Lành không thắc mắc chuyện ra đi hay ở lại của
tôi. Những nó đã phả vào tâm hồn tôi những giây phút xao xuyến mà tôi tưởng
không gặp nghịch cảnh không bao giờ ta có những phút xao xuyến ấy. Tết vừa qua,
tôi về quê hương Lành, Miền Nam đầy ngập phù sa mầu mỡ. Chỉ riêng quê hương
Lành, ngôi làng nhỏ thuộc miền Đồng Tháp, nằm cạnh dòng sông suốt đời không
chảy siết là èo ọt, cằn cỗi. Dân làng sống bằng nghề trồng trầu và thuốc lá rê.
Lành đã ăn học được nhờ mẹ nó sáng tối chăm chút những dây trầu leo lên những
cây cau. Bởi thế, mộng ước của nó cũng leo cao như những dây trầu. Phần đông
học trò tỉnh lỵ đều mang những mộng ước xanh tươi và đơn giản. Ông thầy phải
biết. Để khỏi làm úa héo mộng ước của học trò cấy từ những chỗ ngồi dưới bàn
học. Những người học trò như Lành, xa quê hương đi học là tự cho mình đã mang
nợ quê hương. Họ khát khao thành tài, khao khát làm chín vàng trái mộng ước để
trở về thắp sáng quê hương u tối của họ. Tôi yêu Lành, yêu những Nguyễn văn
Lành. Tôi tin chắc, dẫu xa Lành, tôi vẫn gần nó. Gần gũi và quấn quýt cơ hồ dây
trầu vườn nhà mẹ nó quấn quýt lấy thân cau, cơ hồ mộng ước của nó quấn quýt lấy
quê hương nó.
Lớp học của tôi, các lớp học ở ngôi trường
miền Tây này, bây giờ, đã mất hẳn cái không khí ngờ vực. Từ ánh mắt nhìn nhau
đế nụ cười cho nhau đã trở nên thắm thiết. Ngày thi gần kề. Học trò miệt mài
sách vở. Những ngày Chúa Nhật dạy thêm của tôi thật cảm động. Nhiều cậu học trò
trường tư sợ tôi nói lớn sẽ bị long phổi, các cậu ấy mượn máy phóng thanh đem
tới lớp. Tôi từ chối máy móc. Tôi muốn nói với học bằng tiếng nói của tâm hồn
tôi. Họ tặng tôi đủ thứ. Sách, báo, cam, quýt… Họ nồng nàn mời tôi đến nhà họ.
Cha mẹ họ nhờ họ chuyển lời mời. Đó là phần thưởng mà tôi được hân hạnh tiếp
nhận sau những tháng dài làm công việc chinh phục học trò và chinh phục cả
chính bản thân mình. Tưởng tượng những người học trò kính trọng, thương yêu
thầy, phải xóa bỏ sự kính trọng, niềm yêu thương họ khám phá thấy thầy giả dối,
đàng điếm, sẽ đau khổ chừng nào! Tôi mãi mãi nghĩ điều đó và tôi phải khép đời
mình vào những giáo điều do tôi đặt ra. Có vẻ khôi hài đấy. Nhưng lý tưởng nào
chả bị coi là khôi hài, ngớ ngẩn dưới mắt nhiều người. Chỉ những kẻ theo đuổi
lý tưởng mới không hay mình khôi hài, ngớ ngẩn. Và say mê. Và đã thành công.
Lại có một buổi tối, tôi sang phố dạo thăm vài
hiệu sách, mua vài tuần báo và ra công viên ngồi suy nghĩ. Tôi ngước nhìn bầu
trời. Bầu trời tỉnh lỵ cũng hiền hòa như người tỉnh lỵ. Trời đầy sao. Tôi tìm
được một chuỗi sao xếp hình chữ L. Chuỗi sao, hình như, run rẩy. Run rẩy ở một
góc trời. Liên đó. Phan kim Liên đó. Nàng đang đứng từ một góc thiên đường của
tôi nhìn xuống tôi, nhìn xuống thân phận một nhà giáo trong một xã hội biến
động mà mọi giá trị đều bị đảo lộn và nhà giáo là nạn nhân đau đớn của sự đảo
lộn đẳng cấp giá trị ấy. Nhà giáo buộc chặt nỗi bất mãn cay đắng, buộc chặt cả
mộng mơ tình ái, thu đời mình vào cái vỏ ốc cứng, chịu đựng mọi nghiệt ngã cho
ngọn đuốc khỏi bị dập tắt với ước mơ thắp sáng một xã hội mà giá trị đạo đức
phải là giá trị tuyệt đối. Liên đó. Nàng đang run rẩy. tôi muốn nàng cứ đứng
nguyên ở một góc thiên đường của tôi. Và nếu nàng có thể quên được một lần tôi
đã hứa hẹn cưới nàng thì chuỗi-sao-nàng, chuỗi sao chữ L sẽ mãi mãi rực sáng
trong hồn tôi. Tình yêu thật khó giải nghĩa. Nó đến bất chợt rồi đi bất ngờ. Nó
làm xáo trộn cuộc sống của ta. Cuối cùng, nó sẽ gây cho ta những vết thương
muôn thuở.
Tôi không dám nghĩ tới Liên nữa. Bỏ về, Tôi
định khi qua cầu đúc sẽ ngắm những ngôi sao in hình trên mặt sông. Nhưng mới
đến đầu cầu, tôi phải dừng lại vì một đám đông bu quanh cuộc ẩu đả. Tò mò, tôi
lách vào ngó xem. Nếu những người đang gây sự là học trò, tôi sẽ giúp họ dàn
xếp. Sự tò mò của tôi rất ích lợi. Bọn thằng Phong bị bao vây bởi một nhóm
chừng 10 người, có lẽ là du đãng. Họ rút dây lưng quất bọn thằng Phong tới tấp.
Đám đông hiếu ký không ai khuyên can. Phong hứng đòn nhiều nhất. Tôi nhẩy vào,
đứng cạnh nó. Phong la lớn:
- Giáo sư đừng can thiệp, giáo sư chạy ra
ngoài đi!
Một người du đãng ngạo mạn:
- Đập bỏ mẹ cả thầy tụi nó!
Tôi bảo Phong:
- Các anh chạy hết về bên kia cầu.
Thiện vừa đỡ đòn vừa hét:
- Bọn nó sẽ đánh chết giáo sư.
Để bọn thằng Phong tin tưởng rằng tôi đủ sức
áp đảo bọn du đãng này, tôi giơ tay chụp lấy đầu đay lưng có khóa sắt của một
người du đãng, giật mạnh. Người du đãng chúi về phía tôi. Dùng một thế võ nhu
đạo, tôi chộp một cánh tay anh ta và khóa chặt. Người du đãng nhăn nhó, hết cử
động. Tôi nói:
- Nếu các anh không dừng tay, tôi sẽ bắt người
này giao cho cảnh sát.
Tôi giục học trò của tôi:
- Các anh chạy đi!
Những người du đãng khác xông vào giải thoát
cho bạn. Tôi đành buông người du đãng để đối phó. Bọn thằng Phong hết bị bao
vây. Chúng phản công mãnh liệt và nhất định không chịu chạy trốn. Những người
du đãng hung hăng quá. Bất đắc dĩ, tôi phải tặng cho họ những thế nhu đạo và
thái cực đạo. Bị đánh đau, có người rút dao, liều ăn thua đủ. Tôi đá văng được
con dao sau khi hưởng một vết nhẹ trên cánh tay. Phong hốt hoảng:
- Giáo sư có đau không?
Tôi nói:
- Không sao cả. Các anh nên rút lui.
- Tôi sẽ hạ gục bọn khốn kiếp!
Phong lồng lộn, đấm đá. Tôi muốn kết thúc
nhanh, sử dụng những thế võ độc đáo hơn. Và tôi quật vài người du đãng ngã sõng
soài. Những người khác bỏ chạy. Bọn thằng Phong toan đuổi. Tôi ngăn chặn. Cảnh
sát đã tới. Họ bắt những người không kịp chạy thoát thân. Tôi xin cảnh sát tha
họ, viện lý do cuộc ẩu đả gây ra vì một sự hiểu lầm. Tôi vỗ vai Phong:
- Mình về chứ?
Nó rút khăn mùi soa buộc vết thương rướm máu ở
cánh tay tôi, Phong nhìn tôi. Đôi mắt khác lạ. Tôi có thể đọc nổi những ý nghĩ
trong đôi mắt của nó. Những ý nghĩ sám hối và thương yêu. Chắc chắn, bọn thằng
Phong đã ngạc nhiên ghê gớm.
Phong lí nhí:
- Cám ơn giáo sư.
Tôi cười:
- Anh đừng khách sáo.
Nó chớp mắt:
- Không có giáo sư, chúng tôi bị no đòn.
Và nó tiếp:
- Vì chúng tôi bỏ băng của chúng nó, nên chúng
nó cảnh cáo.
Tôi nắm chặt tay Phong rồi tay Luyện, tay Du,
tay Thiện:
- Cám ơn các anh. Chúng ta về nhà, kẻo trễ.
Năm chúng tôi bước qua cầu. Im lặng. Nhưng tự
đáy lòng mỗi người đều reo vui như những kẻ chiến thắng trở về từ một miền gian
khổ. Tôi không được nhìn những vì sao in hình trên mặt sông. Hẳn là vẫn đẹp.
Đêm nay còn đẹp hơn.
TỪ BỤC GỖ NHÌN QUA CỬA, TÔI thấy những cây
phượng đã trổ hoa. Hoa đỏ chói chang. Đâu đây, thoáng nghe tiếng buồn của con
ve sầu đến sớm. Con ve sầu muốn được hát khúc ca tiễn biệt tôi. Tờ giấy hoán
chuyển ra Trung đã nằm trong túi quần. Khi cầm nó, tôi rưng rưng. Đành vậy.
Chương trình tôi đã dạy hết. Không thiếu một tác giả nào. Học trò đệ nhị sắp
được nghỉ để sửa soạn lều chõng. Buổi học hôm nay chưa phải là buổi học cuối
cùng niên học của họ nhưng là buổi học cuối cùng mà họ gặp tôi. Sáng mai tôi về
Sài Gòn. Lành không biết. Nó sắp biết. Mọi người sắp biết.
Tôi dành suốt giờ học ở lớp Đệ nhị B nói
chuyện thi cử. Kỷ niệm đi thi của tôi được khơi dậy. Và tôi tưởng tôi đang sống
lại chuỗi ngày tháng học trò. Học trò ngồi nghe, đoạn nào thích thú, họ cười
vang rộn rã. Gần hết giờ, tôi bảo học trò gấp sách vở, đặt tay trên bàn. Lớp
học xao động một lát. Rồi im lặng. Hoàn toàn im lặng. Tôi ngó những mái đầu,
những khuôn mặt, những ánh mắt. Có một cái gì nghẹn ngào vướng ở cổ họng tôi.
Nuốt mãi chẳng chịu trôi. Cuối cùng, phải áp bàn tay vào ngực cho trái tim bớt
đập mạnh, tôi nói:
- Các anh đi học đầy đủ hôm nay làm thầy đỡ ân
hận vì thầy được chào tạm biệt các anh, không thiếu anh nào.
Tiếng hỏi ồn ào:
- Thầy đi chấm thi hả, thầy?
Tôi đáp:
- Thầy giã từ ngôi trường này, tỉnh lỵ này. Cám
ơn các anh đã cho thầy nhiều kỷ niệm. Thầy giữ đúng lời hứa dạy hết niên học.
Chắc không anh nào nỡ trách thầy.
Lớp học im lặng hơn. Nhiều khuôn mặt đang vui
bỗng ủ ê. Nhiều đôi mắt như muốn khóc. Tiếng thở dài nổi dậy. Nguyễn quý Phong
đứng lên, rồi Du, Luyện, Thiện cùng đứng lên. Hai tay khoanh trước ngực, Phong
chớp mắt lia lịa, giọng nói chìm vào cơn xúc động:
- Thưa thầy, con xin thầy ở lại dạy chúng con.
Tôi vẫy tay. Cánh tay run run. Tôi nói xúc
động không kém gì Phong.
- Các anh ngồi xuống.
Nhưng bọn thằng Phong vẫn đứng. Tôi nói:
- Anh Phong, thầy đã dạy anh, đã dạy các anh
hết rồi. thầy không còn gì để dạy các anh nữa. Các anh đã nên người.
Phong ứa nước mắt. Những người học trò của tôi
ứa nước mắt. Và tôi, dù cố gắng thản nhiên, nước mắt tôi vẫn ứa ra. Qua màn
nước mắt. thầy trò tôi mới nhìn rõ được lòng nhau.
Tôi giã từ học trò của tôi trong nỗi buồn thơm
ngát.
27- 9- 1971
(Viết xong tại quận III, Sài-gòn)
No comments:
Post a Comment